Od kilku miesięcy Ministerstwo Rozwoju i Technologii prowadzi prace nad projektem ustawy o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw. Projekt stanowi część tzw. reformy planowania przestrzennego, która wpisana jest w założenia Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności. Jednym z założeń tej nowelizacji jest zmiana w zakresie opłaty planistycznej.

Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami, jeżeli w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą wartość nieruchomości wzrosła, a właściciel lub użytkownik wieczysty zbywa tę nieruchomość, pobierana jest od właściciela opłata ustalona w planie, nie wyższa jednak niż 30% wzrostu wartości nieruchomości. Aby uniknąć konieczności uiszczenia opłaty za wzrost wartości nieruchomości, właściciel musi wstrzymać się ze sprzedażą nieruchomości przez okres 5 lat od uchwalenia bądź zmiany planu.

Nowoprojektowane przepisy wprowadzają w tym zakresie istotne zmiany. Nowelizacja uniezależnia bowiem powiązanie możliwości ustalenia opłaty planistycznej od zbycia nieruchomości przez jej właściciela lub użytkownika wieczystego. Opłata planistyczna ma być pobierana niezależnie od tego, czy nieruchomość zostanie zbyta czy nie. Wysokość takiej opłaty ma być stała i wynosić 30% wzrostu wartości nieruchomości, ustalanego na dzień, w którym plan miejscowy albo jego zmiana stały się obowiązujące.

Wobec takiego rozwiązania opłata planistyczna może stanowić znaczne obciążenie dla wielu właścicieli nieruchomości. W celu zmniejszenia obciążenia opłatą planistyczną, o której mowa powyżej, w odniesieniu do części nieruchomości przewiduje się możliwość rozłożenia jej na, nie więcej niż 360, miesięcznych rat, jednak tylko w przypadku, gdy właściciel albo użytkownik wieczysty w okresie 3 lat przed dniem, w którym plan miejscowy albo jego zmiana stały się obowiązujące, stale zamieszkiwał na danej nieruchomości.

Dodatkowo, ustawodawca przewidział także możliwość umorzenia opłaty, jednak jedynie w odniesieniu do osób otrzymujących zasiłek stały (w rozumieniu ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej) oraz mieszkających stale na nieruchomości w okresie 3 lat przed dniem, w którym plan miejscowy albo jego zmiana stały się obowiązujące. W związku z tym, przyjąć należy, iż powyższe rozwiązania nie dotyczą nieruchomości przeznaczonych na cele komercyjne.

Podobnie mają zostać ustalone zasady nakładania opłat na właścicieli nieruchomości, których wartość wzrosła w związku z wydaniem decyzji o warunkach zabudowy, co na pewno stworzy problemy praktyczne, zwłaszcza że decyzje o warunkach zabudowy mogą być wydawane na rzecz osób trzecich nie posiadających tytułu do nieruchomości, a inwestorami mogą być inne podmioty niż właściciel nieruchomości. Jeżeli wartość nieruchomości wzrośnie w związku z wydaniem takiej decyzji, a następnie inwestor uzyska pozwolenie na budowę lub nie zostanie zgłoszony sprzeciw wobec zgłoszenia budowy, wówczas właściciel takiej nieruchomości poniesie opłatę w wysokości 30% wzrostu wartości nieruchomości.